Czy człowiek zamknięty domu może zacząć się nudzić? Oczywiście, że tak. Czy filmowi bohaterowie zamknięci w jednym domu będą nudzić widza? W żadnym razie. Dziś bez przydługiego wstępu przychodzę z krótką listą dziesięciu najlepszych starych filmów, których akcja dzieje się w jednym wnętrzu. Oto, jakie historie mogą dziać się za zamkniętymi drzwiami.
1. Sznur (1948)
Listę rozpoczyna film Alfreda Hitchcocka, który był kręcony nie tylko w jednym wnętrzu, ale też… niemal w jednym ujęciu. I oczywiście jak na naszego mistrza suspensu przystało, muszą być zabójstwo, szaleństwo i absurd — tym razem skąpane w filozoficznej otoczce spod znaku Nietzschego. A raczej to, jak tego Nietzschego interpretował szalony bohater Sznura, który namawia kolegę, aby za pomocą tytułowego sznura zamordować ich wspólnego znajomego. I wszystko byłoby w porządku (no, może poza trupem w wielkiej skrzyni), gdyby nie to, że chwilę potem na miejscu zbrodni odbywa się impreza. Kamera wolno sunie za bohaterami, ciasnota kadru z sekundy na sekundę coraz bardziej dusi, a ogłupiały widz nie wie, komu ma właściwie kibicować. Prawdziwa filmowa uczta z kultowym Hitchcockiem i jego ulubionym aktorem Jamesem Stewartem w postaci dania głównego.
2. Tramwaj zwany pożądaniem (1951)
Kiedy na planie filmowym spotykają się dwie wielkie osobowości kina, to trudno spodziewać się kiepskiego seansu. Kiedy jednak na planie dochodzi do styku dwóch wielkich osobowości kina, reprezentujących całkowicie różne definicje aktorstwa, to trudno spodziewać się seansu słabszego niż wyśmienity. W 1951 roku doszło do znamiennej konfrontacji przedstawicielki klasycznego aktorstwa Vivien Leigh i Marlona Brando — fana grania tak zwaną metodą. Trudno na ekranie skupić się na czymkolwiek innym niż zabawa w kotka i myszkę dwóch głównych bohaterów Tramwaju zwanego pożądaniem. I skoro film tak silnie poraża widza dziś, to nie sposób mi sobie wyobrazić, jak bardzo wulgarny i łamiący wszelkie zasady dobrego smaku wydawał się widzom w połowie ubiegłego wieku. Dziś film ogląda się niemal jak spektakl teatralny, który zabiera nas w duszny, mroczny świat podstarzałej piękności i jej agresywnego szwagra.
3. Okno na podwórze (1954)
Drugi i nie ostatni obraz Hitchcocka na liście filmów kręconych w jednym wnętrzu znów wrzuca nas w szalony świat wyobrażeń mistrza, wcielonych w życie przez Jamesa Stewarta (tym razem w towarzystwie Grace Kelly). To prywatnie mój ulubiony film Hitchcocka. Jest tutaj bowiem historia, z którą może się utożsamić pewnie każdy z nas. Ot, facet, który z nogą w gipsie nudzi się tak mocno, że zaczyna podglądać sąsiadów z naprzeciwka. Filmowy Jeff zabiera nas tym samym w podróż po najbardziej intymnych, szalonych i mrocznych sekretach z pozoru nieznajomych mu osób. Najbardziej niezwykłe w tej wspólnej wycieczce jest jednak to, że… ani my, ani bohater, nie ruszamy się z miejsca. A wszystko to w iście hitchcockowskim stylu.
4. M jak morderstwo (1954)
Obiecuję, że to ostatni Hitchcock na tej liście. W tym przypadku znów historia jest warta wspomnienia, szczególnie że poza niezwykle wciągająca intrygą i klimatem niemal noir, dostajemy od reżysera całkowite odwrócenie osi klasycznego kryminału. Na starcie zostajemy bowiem wciągnięci w sekretny plan zabójstwa — zanim w ogóle ma ono miejsce. Tym samym siedzimy trochę jak na niesamowicie niewygodnym stołku niczym współtowarzysze tej zbrodni doskonałej. Oczywiście doskonałej jedynie z pozoru. Dzięki takim zabiegom, kiedy tylko tytułowe morderstwo zaczyna się walić, trudno pozostać całkowicie obojętnym.
5. Dwunastu gniewnych ludzi (1957)
Dwunastu gniewnych ludzi to do dzisiaj nie tylko klasyka dramatu sądowego, ale też dowód na to, że kino wcale nie potrzebuje efektów specjalnych, zawiłej intrygi czy wielu lokacji, by widz przepadł na dwie godziny. Psychologiczna rozgrywka z wybitną rolą Henry’ego Fondy rozpoczyna się dosyć niewinnie — któż chciałby przecież śledzić nudne dysputy ławy przysięgłych, które nie bez powodu w filmach zawsze dzieją się za zamkniętymi drzwiami? Dzięki doskonale skonstruowanym dialogom i zacieśniającym się kadrom akcja posuwa się jednak do przodu tak dynamicznie, że trudno się tutaj nudzić choćby przez minutę. A przypominam, że film ma ponad 60 lat.
6. Kotka na gorącym, blaszanym dachu (1958)
Małżeńska przepychanka słowna w wykonaniu Paula Newmana i Elizabeth Taylor w iście teatralnym stylu. Film powstał na podstawie sztuki Tennessee Williamsa i faktycznie — czuć to niemal na każdy kroku. Akcja dzieje się może nie w jednym wnętrzu, ale w jednym domu. A raczej wielkiej posiadłości rodziców głównego bohatera. Gorącą atmosferę konfliktu wzmacnia tu dodatkowo fakt, że… senior rodu umiera na raka i to najprawdopodobniej ostatnie wspólne spotkanie szczęśliwej rodzinki. Jak można się jednak domyślać, daleko tutaj od sielanki. W twarz dostajemy braterską zazdrość, gorzką rodzicielską miłość, małżeńską tęsknotę, a nawet chowany pod gruby dywan homoseksualizm. Tego ostatniego jednak hollywoodzkie kino bezpośrednio powiedzieć nam nie mogło.
7. Dom na przeklętym wzgórzu (1959)
Polecałam ten film przy okazji wpisu na Halloween, ale tu też nie mogę go pominąć . Czymże byłoby bowiem zestawienie starych filmów kręconych w jednym wnętrzu bez klasycznego horroru, mrocznej tajemnicy w stylu retro i kilku nieznajomych w domu pełnym duchów? Akcja rozpoczyna się w momencie, gdy nieznani sobie wcześniej bohaterowie zostają zamknięci w przeklętej, starej willi, która skrywa znacznie więcej tajemnic, niż im się wcześniej wydawało. A my, jako widzowie tkwimy tam razem z nimi, czekając, aż zamek do drzwi w końcu się otworzy i w końcu zobaczymy błękitne niebo. Albo aż odkryjemy sekret każdego zakamarka domu. Co kto woli.
8. Co się zdarzyło Baby Jane (1962)
No dobra, akcja filmu może nie dzieje się w CAŁOŚCI w jednym wnętrzu, ale czymże innym jest dramat sparaliżowanej byłej gwiazdy filmowej, która przez 95% seansu przetrzymywana jest w domu przez własną siostrę? Elektryzujące spotkanie od lat rywalizujących ze sobą aktorek: Bette Davis oraz Joan Crawford nie tylko przyniosło produkcji wielki rozgłos medialny czy nominację do Oscara dla genialnej Davis, ale też film klimatem bliski niemal doskonałości. Jest psychopatyczny, mroczny i niesamowicie frustrujący, przez co napięcie rośnie z każdą kolejną minutą. Przy okazji porusza wiele kwestii, które jak bumerang wracają w kinie współczesnym: tęsknotę za młodością, dramatyczne marzenia o wielkiej sławie i dyskusję o tym, jak daleko można się posunąć, by osiągnąć własne cele.
9. Kto się boi Virginii Woolf? (1966)
Tę małżeńską dramę zamkniętą w czterech ścianach wypełnionego książkami i alkoholem salonu mogę polecać zawsze, wszędzie i każdemu. Bohaterowie Kto się boi Virginii Woolf, chociaż fizycznie nie ruszają się nigdzie poza własny ogródk czy okoliczny bar (ale to tylko na chwilkę), zabierają nas w podróż w odmęty własnych związkowych brudów. Co jest takiego fascynującego w podglądaniu dwójki, a raczej czwórki, kłócących i godzących się dorosłych ludzi? Chyba to, że każdy z nas odnajdzie w nich samego siebie. A nie ma nic bardziej szalonego niż śmianie się z własnych błędów, patrząc, jak popełniają je inni. Cóż, coś jest w tym podglądactwie.
10. Doczekać zmroku (1967)
Na koniec listy starych filmów jednego wnętrza mam perełkę z Audrey Hepburn. Perełkę, o której mówi się zdecydowanie zbyt rzadko. A szkoda, bo dojrzała Audrey jest jeszcze prawdziwsza niż ta młoda i niewinna Audrey, chociażby z komedii romantycznej Rzymskie wakacje. Film Doczekać zmroku jest jednak obrazem o tyle ciekawym, że poza akcją zamkniętą w jednym mieszkaniu, mamy też bohaterkę, która jest… niewidoma. Gdy tylko dołożymy do tego morderstwo, poszukiwanie tajemniczej lalki i szalony plan przestępców, to mamy przepis na prawie dwie godziny akcji, która wbija w fotel. A czasem nawet zmusza nas, by na tym fotelu podskoczyć ze strachu.
Jakie inne filmy dodalibyście do tej listy?
Po codzienną dawkę filmowych smaczków wpadaj na:
